|
|
Archieven van de vlaamse edities van "l'Aberteke". |
|
|
Archieven van de vlaamse edities van "l'Aberteke". |
(alleen speciale nederlandstalige voorstellingen van delen van de waalse editie, van speciale Vlaamse belang.)
|
|
|
|
Waals is de "normale" taal van Wallonië; waaron is het bijna niet meer gebruikt ?
Koninglijk Ruidertoerisme Club van Ifrane.
Augustus 2002
Zommeruniversiteit:
Waals en vlaams leren vanuit engels
September 2002
Dagen van de erfdeel:
Voor vandaag slachtoffers van Wereld Apartheid and staat verschrikheid.
Oktober 2002
Waalse teksten op rietmen van Jacques Brel classieke liederen.
November 2002.
Allerheiligen tegen Halloween (in waals).
|
|
|
December 2002.
Waalse vertaling van de Genesis, het eerste boek van de Bijbel, door Laurent Hendschel.
Een oude (17ste eeuw) waalstalige Kerstmis lied "Vouss vini, cuzene Mareye ? (audio mp3 versie).
Onze navorsingen over taalstandardisatie.
Technische metodes voor pre-normalisatie van dialectale waalse teksten (1997-2001).
Wilt u meer inlichtingen over Algemeen Waals ? Tot uw dienst voor conferentie of ronde tafel erover, van 2 tot 25 maart 2003.
De Sociaal capitalisme, van Karl Marx en Leyon XIII tot de Gaulle
|
|
|
|
De ondernemingen die de waalse taal ergens in hun marketing gebruiken.
Gratis downloadbaar waalse erotische calender:
De 2003 Almanak van J. Schoovaerts.
Een KUL proefschrift over waals (neerlaadbaar).
Omkoping in de derde Wereld en zijn komende gevolgen.
Waalstalige gebeurtenissen.
Voorstelling van "Scrijheus d' Årdene" (antologie van Aardenese schrijvers 1982-2002) in beelden.
Een uittreksel van dit boek, een waalse adaptatie van Guido Guezelle, in een volgende Aberteke.
|
|
|
Archieven: William Dunker, beroemde waalstalige zinger, werkt met vlaamse muzicanten.
Gedichten over de domheid van de oorlogen.
Een maand voor de oorlog, Bush loog nog een keer, zeggend dat "er werd nog niets besloten".
Onze grondartikel.
Iran van Khomeyni: 25 jaar oud.
(met foto's van een nederlandstalige bezoeker)
Duitse inval van 1940 et amerikaanse inval van 2003 (en nog anderen): zelfde manieren.
Vos dierinnès loukeures (uw laatste blikken).
(een nieuw gedicht van Lucyin Mahin).
Enkele cijfers op waalse alledaagse praktijk.
Een kleine onderzoek in Libramont (in het waals en in het frans).
Software and "kleine" talen:
Waals is één van de talen gebruikt in de laatste Mandrakes Linux 9.1 uitgave.
Hongarië, gisteren en vandaag.
(door J.P. Dumont)
Mei 1940 uittocht naar Frankrijk met 2 broeders en 50 leerlingen onderwijzers.
(door Emile Pècheur).
|
|
|
(door L. Mahin)
De tradicionele geloven van de Afrikaanse Zwarten.
door J.M. Lecomte, s.j.
Een oude industriële kweking in Wallonië (en Vlaanderen) van 1200 à 1500:.
(door F.P. Ista).
Een web-pagina over Euscadi (Baskisch Land).
met twee mededelingen van Pablo Saratxaga.
De Evangelie volgens Sint Mattheus, vertaald in (plaatselijk) waals door J.M. Lecomte, sj.
Gebeurtenissen.
Nicolas Gérard krijgt de Van Crombrugge prijs voor zijn KUL proefschrift over waals.
Overhandiging va de prijs: Reportage van Walo + gazete.
Gebeurtenissen.
De eerste uitgegeefde roman in algemeen waals.
(Het gevecht van de vier winden).
Ervaring in de waalse gemeenschap.
Waals, gezien door een Vlaming die in Wallonië leeft.
(Guido Fonteyn).
Litteratuur.
Vetaling in het Waals van .
(door Georges Meurisse)
Waals, in de enciclopedie Wikipedia.
(in het nederlands)
Economie.
Vlaamse bedrijfsturers did van Walonië houden.
(in het waals)
La padzo, i n a sacwants bokets foû d' ene djåspinreye flamindje. N a t-i ene sakî ki m' pou dire oubén ene sadju eyuce ki dji pou trover ene sacwè a dire di pus malén ki k' el walon n' est nén on diyaleke do francès.
Merci bråmint.
Francis Baudoux.
***********
Beste Martinette,
Wat is Waals dan ? Kan je dat verduidelijken ? Kan je Waals een beetje situeren? Zit Waals ergens tussen Nederlands en Frans, of tussen Duits en Frans? Of is het een oude variant van Frans die verdrongen wordt door het Frans?
Kan je wat voorbeelden geven?
****
Re: Waals antwoord van martinette 16/10/2002 21:08:00 (uitgelegd door L. Mahin)
Ik ben zeker niet de best om dat uit te leggen, maar ik zal hulp zeker kunnen vinden bij mijn geleerde vrienden - die engels, nederlands en anderere talen beter kunnen schrijven dan myzelf.
Ondertussen kan ik al zeggen dat waals ligt tussen engels/vlaams en duits, met zeker en toch een belangrijk latijnse basis.
Maar ik zou zeker niet durven zeggen dat de taal dat is in Roemania (ofwel in Spanje) gesproken komt van het frans. Invloeden van dichtbij landen en talen zijn zeer belangrik.
In waals, dat verschil kan liggen
- in woorden als e.g robète, for rabbit - alhoewel de frans is lapin, en de italians, portuguese, greek woord voor dat beest is bijna konijn, als e.g in stuufe voor stove (frans poële).
- in uitdrukkingen (als on "kanifechtône", betekend "iemand die ik niet kan verstaan" (een vreemdeling).
- in woorden groepen bv de adjektief VOOR the naam - als in het nederlands, en zeker niet als in frans: ene rodje måjhon = een rode huis.
- in wekwoorden variaties (wat is de vlaams woord voor de frans "conjugaison ?". Bijvoorbeeld, het gebruik van "hebben" ter plaats van "zijn". We would say "dj' a stî a Paris" (j'ai été à Paris) as in engels "I HAVE BEEN IN PARIS" instead of the french way of expressing that (je suis allé à Paris). "Dji m' a brouyî" (ik heb me vergisd), in het Frans: je me suis trompé.
****
Mijn antwoord:
Eigenlijk is waals een taal van latijnse afkomst (zoals Frans, Spaans, Roemanisch, Italiaans, Portugees, Catalaan, Occitaan) maar met meer woordinvoeringen van germaanse oorsprong dan frans of spaans, bv. (Integendeel heeft spaans een groot deel van zijn vocabularis van arabisch geleend).
Zulke woorden, verleend door waals van germanische talen, kunnen zich in huidige Engels (robete, rubbit), Nederlands (dringuele, drinkgeld), of Duits (taxhe, tasche) ook vinden.
Er is ook een oude kern van keltische woorden (zoals in Frans): berå (ram), baerdaxh (lange stok), bod (buik).
Waals was de voornaamste taal van een onhafhankelijke staat (Luikse Pincipauteit) van 1000 tot 1792. Het was ook de taal van 100 % van inwoners in de Graafschap Namen, en van een derde van de inwoners de Graafschap Luxemburg, de Hertogdom Brabant, de Graafschap Hainaut. Het was de dagelijkse taal van 95 % van de Belgische Walen tot 1920. Wegens de franse taal hegemonie in de Belgische staat was waals nooit genormaliseerd, maar werd meer en meer beschouwd door belgische "Francophones", en dan door de Walen hunzelf, als een hele boel verschillende dialecten (dus stervende idioma's).
Een late beweging naar taal standardisatie begon in 1990, maar kent veel tegenstand. Het is de enige oplossing om waals levend te houden in de 21ste eeuw. De (relatieve) politieke onhafhankelijkheid van Wallonië is daarvoor een kans.
Zie ook onze waalstalige maandelijke webmagazien: (nederlandse voorstelling).
Beste wensen.
Li blanke dame.
Djôzef, vos m' alez copyî cénk pådjes di : " Dji m' doe tni pajhûle e l' otocår".
Men zegt wel dat van alle Romaanse talen het Waals de meest duidelijke sporen van een Germaanse taal draagt, het Nederlands - meer dan het Zwitsers Frans elementen uit het Duits opnam - maar voor de vertaling van bovenstaande zin kom ik met mijn Nederlands niet ver.
We zoeken steun bij het frans, en dan lukt het, min of meer:
" Joseph, schrijf mij vijf bladzijden: Ik mag niet van mijn oren maken in de bus. "
of iets navenant.
Maar iets verder in deze tekst, een verhaal uit een overzicht van de Waalse literatuur tussen 1970 en 1990, (Scrire, UCW), lukt het gebruik van het Nederlands meteen: "Li Blanke Dame", dat is gewoon een blanke, witte, bleke dame, en uit de rest van het verhaal blijkt dat deze Mariale verschijning de dromende Djôzèf (Jozef) voor verdere straf zal behoeden.
Een ander verhaal draagt als titel "Li Blanke Leuve". Dit is een blanke, witte, bleke wolf, die in de bossen rond de heilige steen Haina rondzwerft, bij Wéris, het dorp van dolmens en menhirs.
****************
Er wordt geregeld gepubliceerd in het Waals, maar bloemlezingen zijn zeldzaam. Waalse kranten, zoals "Vers l'Avenir", hebben op hun varia-pagina meestal wel een kort, anekdotisch artikel in het Waals. En in "Toudi", het maandblad van de regionalisten rond José Fontaine, publiceert Lucyin Mahin geregeld een lang artikel in het Waals waarbij dan achter de moeilijke woorden een vertaling in het Frans verschijnt: saiwoes (égouts, rioleringen), of hamteas (hameaux, gehuchten).
Lucien Mahyin werkt als dierenarts in Marokko (in het Waals: Marok), waaruit blijkt dat Waals niet enkel in de huiskring wordt gebruikt.
Bij Fontaine en Mahin hoort het gebruik van het Waals bij het regionalisme, de beweging die van Wallonië meer dan een economische gewest wil maken: een volwaardige gewest-gemeenschap, los van de Brusselse francofonie.
Alles wat tipisch Waals is wordt zeer benadrukt, zoals de eigen taal. Maar het gaat deze groep niet om de taal op zich.
****************
Er bestaat geen Standaard Waals: ook hier komt het bekende Waalse subregionalisme om de hoek kijken.
Over het algemeen wordt het Waals in drie groepen opgedeeld: Luiker Waals, het Waals van Namen en de Ardennen, en het Waals van Charleroi en Le Centre (rond La Louvière)
De onderlingen verschenen niet groter dan tussen het West-Vlaams en het.Limburgs maar de referentie naar de standaardtaal, zoals in Vlaanderen, ontbreekt in Wallonië.
Waals werd het best gecodeerd, in woordenboeken en spraakkunst, maar Namen en Charleroi wijzen deze af.
Er bestaat een decreet op de inlandse talen in de Franse gemeenschap (les langues endogènes), maar van de bedoeling van de indieners om het Waals een officiële plaats te bezorgen in Franstalig België kwam maar weinig in huis.
Naast het Waals, in al zijn varianten, wordt in Wallonië ook Champenois en Picard gesproken, en dit zijn varianten van het Frans, niet van het Waals. Het Picard is de streektaal in een zone langs de Franse grens, rond Doornik. Het Champenois wordt in een gedeelte van de vallei van de Semois gesproken, tot Florenville.
In de streek rond Aarlen en in enkele dorpen, aanleunend bij Duitstalig België, spreekt. men Letzebourgs of Moezel-Duits.
Al deze talen werden in het decreet opgesomd, want het Waalse streven naar een eenheidstaal nog heeft bemoeilijkt.
****************
Waals klinkt hard, onbuigzaam, gutturaal. bijna Duits. In zijn geschreven vorm(en) valt het overmatig gebruik van medeklinkers en allerlei fonetische tekens op, die lang niet alle op een gewoon toetsenbord te vinden zijn. (Nota: in rifondou walon, onze project van een Algemeen Waals worden deze fonetische tekens veel zeldzamer, in de zogenaamde "disfaflotaedje" neiging).
Woorden eindigen zelden op een open klank.
Dit Waals zou zeer oud zijn, en klanken hebben bewaard uit het Keltisch, of - nog mooier - uit het harde soldatenlatijn, zoals het in de tijd van Julius Caesar werd gesproken. Ik sta voor de wetenschappelijk verantwoording van deze stelling niet in, maar ze klinkt heel mooi.
Ik hoor op mijn bijna dagelijkse tochten doorheen Wallonië altijd Waals spreken. De taal is helemaal niet dood. Voor mijnwerkers en staalarbeiders was dit de gewone omgangstaal: op de bodem van de put werd zeer lang enkel Waals gesproken, ook door Vlamingen en Italianen.
De kinderen van deze verdwenen generatie van kolen en staal hebben thuis Waals geleerd. Sommigen onder hen zijn nu minister of parlementslid.
In de wandelgangen van PS congressen en soms in deze van de waalse parlement, conferen zo een twee Waalse Volkshuisproducten bij voorkeur in hun taal. Maar als er een derde persoon bij komt staan, of als het gesprek een formeel tintje krijgt, wordt automatisch overgeschakeld naar het Frans. Het omgekeerde proces bestaat ook: en gesprek wordt aangevat in het Frans, maar zodra een voldoende niveau van vertrouwen is bereikt schakelen de geprekspartners automatisch, als op een geheim signaal, over het Waals. Als derde persoon sta je dan meteen voor schut.
Het overkomt me geregeld dat twee van mijn Waalse collega's journalisten in de felheid van een discussie plots Waalse uitdrukkingen beginnen te gebruiken. Dit is tegelijk een tot-hier-en-niet-verder signaal.
Zo wordt taal ook een teken, voor wie ergens bijhoort, en wie niet.
Guido Fonteyn, uit: Zannekin, driemaandelijkse tijdschrift van de Vereniging / Stichting ZANNEKIN, Ieper, 3 trim. 2004.
Nederlandse editie van "L' Aberteke".
Some texts published on this site may be affected by copyrights and eventually need to be removed in the future.
